Απαγόρευση των κομμουνιστικών συμβόλων στην Ουκρανία. Ιστορικές αναλογιές και διαφορές

Εισαγωγή-Μετάφραση A ruthless critique

Ο νόμος που είχε ανακοινωθεί προ μηνών αποτελεί πραγματικότητα. Τα κομουνιστικά σύμβολα στη Ουκρανία απαγορεύονται οριστικά. Καθώς τα ουκρανικά γεγονότα αποτελούν κομβικό σημείο για την ανάγνωση της πορείας του νεοφιλελεύθερου κράτους όταν απουσιάζει το εργατικό υποκείμενο ως «αντικαπιταλιστικό» υποκείμενο αλλά και σημείο θραύσης των μέχρι τώρα αναλύσεων όλων των κατευθύνσεων, μερικές φορές υπάρχει η αντίληψη ότι η Ουκρανία πρωτοτυπεί δραματικά. Γιαυτό μεταφράσαμε και δημοσιεύουμε εδώ ένα μικρό κείμενο που γράφει περιληπτικά ανάλογες απαγορεύσεις σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ και του ανατολικού μπλόκ . Σκοπός μας είναι να καταδείξουμε ότι η απαγόρευση στην Ουκρανία δεν είναι ιστορικά μοναδική αλλά εντάσσεται σε ένα ευρύτερο μοτίβο καθεστώτων ρύθμισης στις ανατολικές χώρες, τα οποία έχουν να κάνουν προφανώς με το γενικότερο πλαίσιο της πορείας της ταξικής πάλης σε αυτές τις περιοχές, και την «απάληψη» του εργατικού υποκειμένου στα πλαίσια της «απελευθέρωσης» του από την εργατική κρατική ταυτότητα με τον «εκδημοκρατισμό» αυτών των κρατών.

Μπορούμε να διακρίνουμε μερικές συγκεκριμένες τάσεις σε αυτούς τους νόμους. Α)Αν και τα κομμουνιστικά κόμματα της ανατολικής Ευρώπης δεν έχουν κάποια σχέση με το «ανταγωνιστικό κίνημα» ή με τον κομμουνισμό όπως θα τον εννοούσαμε εμείς, δεν παύουν να αποτελούν κόμματα τα οποία λιγότερο ή περισσότερο είχαν ψηφοφόρους, από διάφορες κοινωνικές τάξεις και ομάδες(και όχι από την εργατική). Αυτό σημαίνει ότι αυτά τα κόμματα και αυτοί οι ψηφοφόροι αντικατόπτριζαν ένα συγκεκριμένο σημείο ισορροπίας και μορφής των κοινωνικών σχέσεων(παλιά συνδικάτα, συνταξιούχοι, άτομα που ζουν από παλιά σοβιετικά επιδόματα, παλαιότεροι νόμοι κτλ) που  το οποίο πρέπει να ανασυγκροτηθεί στα πλαίσια του σύγχρονου καπιταλισμού. Έτσι κεντρικό μέλημα αυτών των νόμων είναι η εκκαθάριση του σκληρού πυρήνα του κράτους(αστυνομία, στρατό, γραφειοκρατία) με σκοπό την αποφυγή οποιασδήποτε αντίστασης στην αναδιάρθρωση εκ των έσω και τη μείωση της πρόσβασης στο κράτος αυτών των κοινωνικών ομάδων που μετέχουν σε αυτές τις κοινωνικές σχέσεις.Β)Καθώς σε καμία περίπτωση ο χαρακτήρας του κράτους δεν ορίζεται από το προσωπικό του, ακόμα πιο σημαντικό χαρακτηριστικό αποτελεί η εμμονή όλων αυτών των νομοθεσιών στην απαγόρευση των «συμβολισμών». Έτσι το κράτος αναγνωρίζει κάτι που συνήθως τα κινήματα αργούν να αναγνωρίσουν. Τα σύμβολα και το νόημα τους ορίζονται κοινωνικά. Ακόμα και το «τι είναι σύμβολο» ορίζεται κοινωνικά. Με την απαγόρευση των «συμβόλων» ουσιαστικά δημιουργείται το πλαίσιο να διωχθούν όλοι οι πιθανοί κοινωνικοί ορισμοί ενός συμβόλου, όλες οι πιθανές κινηματικές νοηματοδοτήσεις του, και συνεπώς μια ευρύτατη γκάμα κινημάτων του τώρα ή του μέλλοντος. Κυριότερα δίνεται η δυνατότητα στο κράτος να εγγράφει στο πλαίσιο της παλιάς γραφειοκρατίας και του ιστορικά απονομιμοποιημένου σοβιετικού κομμουνισμού, καθώς και να νοηματοδοτεί εκ νέου (μέσω της ποινικής δίωξης) όλα τα πιθανά νέα κινήματα, εξισώνοντας τα με αυτόν. Αυτό δεν είναι και τόσο δύσκολο αν σκεφτεί κανείς ότι τα σύμβολα στη γλώσσα και στις δημόσιες αναπαραστάσεις αποτελούν τη κεντρική διαμεσολάβηση μέσω της οποίας γίνονται κατανοητά τα νοήματα. Οπότε η εξίσωση και ο συμψηφισμός ανόμοιων κοινωνικών σχέσεων γίνεται ιδιαίτερα εύκολος και η καταστολή τους ακόμα πιο εύκολη. Το κράτος αποκτά πλέον τη δυνατότητα ακόμα και να ορίσει τι είναι σύμβολο και τι όχι. Αυτό αφήνει-όπως έχει δείξει ξεκάθαρα το παράδειγμα των βαλτικών χωρών- τη δυνατότητα ελιγμών στις ναζιστικές και ακροδεξιές ομάδες (οι οποίες με εκλογική στήριξη αποκτούν πρόσβαση στο κοινοβούλιο και στο κρατικό μηχανισμό) να δραστηριοποιούνται ευκολότερα και να παρακάμπτουν τους εν λόγω νόμους. Οι νόμου αυτοί προφανώς χτυπούν το όποιο κίνημα, μικρό ή μεγάλο Γ) Οι νόμοι αυτοί στοιχειοθετούν (με τις αναφορές τους σε «απολυταρχικά καθεστώτα») την απόλυτη κοινωνική κινητικότητα του ατόμου-ιδιώτη ο οποίος έχει κάθε δικαίωμα να εκλέγει, να εκλέγεται και να αυτοαξιοποιείται ανεμπόδιστα. Αυτός ο διευρυμένος δημοκρατικός αλληλοσεβασμός των κοινωνικών υποκειμένων ουσιαστικά σημαίνει την απόλυτη αδυναμία επαναπροσδιορισμού της ταξικής σχέσης από τα κάτω και δίνει το απόλυτο δικαίωμα της κοινωνικής ρύθμισης στο κράτος και στους θεσμούς. Έτσι όσο παράδοξο και αν φαίνεται το κράτος δεν γίνεται φασιστικό, αλλά αντιθέτως ακραία δημοκρατικό(με την αμιγώς αστική έννοια). Η παραπάνω διαπίστωση επιβεβαιώνεται και στη ρήτρα του νόμου που λέει ότι «απαγορεύεται οποιαδήποτε διάκριση με βάση τη κοινωνική τάξη» .Ουσιαστικά αυτό σημαίνει την άμεση ποινικοποίηση της μαζικής ταξικής πάλης από τα κάτω προς άτομα ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων όπως πχ των «ολιγαρχών». Τι συμβαίνει τελικά, δημοκρατικοποίηση ή απο-δημοκρατικοποίηση; Ουσιαστικά πρόκειται για μια και αυτή διαδικασία, είναι η απόλυτη κεντρική άνοδος του αστού-πολίτη και του κράτους που του αναλογεί, το οποίο τον βλέπει και τον δέχεται μόνο ατομικά. Αυτό στο δημόσιο λόγο παίρνει τη μορφή του «εξορθολογισμού του κράτους» , της ανάδειξης των «ίσων ευκαιριών» για το άτομο κτλ. Ταυτόχρονα αυτή η παραγόμενη ενότητα των αστικών υποκειμένων δεν είναι άλλη την «εθνική ενότητα» ως αφηρημένη κοινότητα των πολιτών του κράτους. Η δημοκρατία δεν είναι ξένη στον εθνικισμό. Και η Ελλάδα των τελευταίων ετών(μαζί με τη σημερινή κυβέρνηση) μαζί με την Ουκρανία, δεν είναι παραδείγματα πολύ απομακρυσμένα .

Πηγή

Αλβανία

Όλοι οι κρατικοί αξιωματούχοι και οι συνεργάτες της μυστικής αστυνομίας του καθεστώτος μέχρι το 1991, απαγορεύεται να κατέχουν θέσεις στο δημόσιο ή πολιτικές μέχρι το 2002. Οι νόμοι αυτοί πέρασαν το 1995. Ήδη από το 1992 είχε περάσει νόμος που απαγόρευε το κομμουνιστικό κόμμα, ρατσιστικές και φασιστικές οργανώσεις και μαρξιστικές-λενινιστικές ομάδες.

Ουγγαρία.

Το 1991 προβλεπόταν ποινική δίωξη για «προδοσία» της πατρίδας για όλους τους αξιωματούχους και μέλη του κόμματος από τη περίοδο 1944-1990. Το 1994 το συνταγματικό δικαστήριο ανακηρύσσει το νόμο αντισυνταγματικό. Το δεύτερο κύμα εκκαθάρισης του κρατικού μηχανισμού έρχεται αμέσως μετά και κρατάει μέχρι το 2001. Οι αρχές ανοίγουν τα κρατικά αρχεία περί συνεργασίας πολιτών με τις αρχές ασφαλείας τη περίοδο 1944-1990. Ταυτόχρονα από το 1993 ισχύει απαγόρευση των κλασσικών κομμουνιστικών και ναζιστικών συμβόλων και οι παραβάτες διώκονται καθώς θεωρείται ότι διαταράσσουν τη δημόσια ειρήνη.

Γεωργία

Εκκαθάριση. Απαγόρευση να καταλαμβάνουν υψηλά πόστα στη κρατική και διοικητική μηχανή άτομα που εργάζονταν για την γεωργιανική υπηρεσία ασφαλείας πριν το 1990 ή που ήταν μέλη του ΚΚΣΕ (νόμος του 2010.). Ταυτόχρονα δημιουργείται ειδική επιτροπή που έχει σα στόχο την εκκαθάριση των κομμουνιστικών συμβόλων και την αλλαγή των ονομάτων δρόμων και την αποκαθήλωση μνημείων, Το 2011 ψηφίζεται νέοв νόμος που απαγόρευε σε οποιονδήποτε είχε συνεργαστεί με τις αρχές την περίοδο της σοβιετικής ένωσης να μετέχει στην άσκηση εξουσίας. Απαγορεύονται τα σοβιετικά και ναζιστικά σύμβολα σε δημόσια χρήση και η κομμουνιστική και φασιστική ιδεολογία. Νόμος του 2011

Λετονία

Εκκαθάριση. Από το 1992 νόμος που υποχρεώνει όλους τους υποψηφίους στις εκλογές να δηλώσουν εγγράφως ότι δεν έχουν καμία σχέση με τις υπηρεσίες ασφαλείας πριν το 1992 (νόμος 1992). Απαγόρευση να συμμετέχουν στις εκλογές άτομα που σχετίζονταν με το ΚΚΛ μέχρι και τις 13 Ιανουαρίου του 1991 καθώς και ανάλογες απαγορεύσεις σε όσους ήταν συνεργάτες της ΚGB(νόμος του 1995). Απαγόρευση συμβόλων. Από το 1991 απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται δημόσια σοβιετικά και ναζιστικά σύμβολα καθώς και απαγόρευση προώθησης ναζιστικών ή φιλοκομμουνιστικών εκδηλώσεων.

Λιθουανία

Εκκαθάριση. Οι βουλευτές είναι υποχρεωμένοι να αποδείξουν ότι δεν είχαν σχέσεις με τις σοβιετικές αρχές ασφαλείας. Από το 2008 υπάρχει νόμος που απαγορεύει τα κομμουνιστικά και φασιστικά σύμβολα καθώς και την δημόσια απεικόνιση ηγετών του 3ου Ράιχ και της Σοβιετικής Ένωσης. Απαγόρευση του ΚΚΛ. Από το 1992 το κόμμα απαγορεύτηκε και πρακτικά δουλεύει υπόγεια.

Πολωνία

Εκκαθάριση. Όλοι όσοι επιθυμούν να συνεργαστούν με τις αρχές ή να θέσουν υποψηφιότητα στις εκλογές και είχαν σχέση με το κομμουνιστικό καθεστώς πρέπει να το δηλώσουν δημόσια και να δηλώσουν ότι μετανοούν ώστε να λάβουν «συγχώρεση» από δικαστήριο. Σε περίπτωση απόκρυψης τέτοιων πληροφοριών ο υποψήφιος χάνει τη δυνατότητα να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε πολιτική διαδικασία για τα επόμενα 10 χρόνια  (νόμος του 1997). Απαγόρευση συμβόλων. Δίωξη και φυλάκιση έως και δύο χρόνια για κατοχή και διαμοιρασμό εντύπων ή άλλων αντικειμένων που φέρουν σοβιετικά σύμβολα, ο νόμος ισχύει από το 2009. Η χρήση τους επιτρέπεται μόνο για καλλιτεχνικούς, εκπαιδευτικούς και συλλεκτικούς σκοπούς. Το ίδιο άρθρο απαγορεύει τη χρήση ναζιστικών συμβόλων και γενικά οποιαδήποτε παραπομπή σε «απολυταρχικά καθεστώτα».

Τσεχία

Εκκαθάριση. Το κομμουνιστικό κόμμα Τσεχοσλοβακίας θεωρήθηκε ως «κεντρική εγκληματική οργάνωση». Όλοι οι συνεργάτες των κομματικών μηχανισμών και των μυστικών υπηρεσιών επί κομουνισμού αποκλείονται για τουλάχιστον 5 χρόνια από οποιαδήποτε κρατική υπηρεσία και ειδική επιτροπή αναλαμβάνει τη τον εντοπισμό τους. Απαγόρευση συμβόλων.Απαγορεύονται οι κομμουνιστικοί συμβολισμοί. Όμως το κομμουνιστικό κόμμα στη Τσεχία και τη Σλοβακία παραμένουν από τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα στις αντίστοιχες χώρες.

Εσθονία

Εκκαθάριση. Νόμος που προέβλεπε την «αναγνώριση» και την δίωξη ατόμων για εξωδικαστικές διώξεις ατόμων τη περίοδο της Σοβιετικής ένωσης, καταπίεση και εγκλήματα κατά τις ανθρωπότητας τη περίοδο της ΕΣΣΔ. Από το 2007 τα ναζιστικά και κομμουνιστικά σύμβολα απαγορεύονται να χρησιμοποιούνται δημόσια.

Τουρκμενιστάν

Απαγόρευση του Κομμουνιστικού κόμματος. Από το 1992 το Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκμενιστάν βρίσκεται στη παρανομία. Το 2002 μετά από σειρά διαδηλώσεων συνέλαβαν τον ηγέτη του ΚΚΤ και τον κατηγόρησαν για απόπειρα ανατροπής του προέδρου. Τον καταδίκασαν σε 25 χρόνια φυλάκισης. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες το 2006 τον δολοφονούν στη φυλακή μαζί με αρκετούς υποστηρικτές του.

Ουζμπεκιστάν

Απαγόρευση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ουζμπεκιστάν. Από το 1994 βρίσκεται εκτός νόμου.